Wojska słowackie na froncie włoskim 1943–1945

Autor: M-i 🕔︎︎ 👁︎ 22.194

Z frontu wschodniego na włoski
Swój szlak bojowy brygada techniczna rozpoczęła na froncie wschodnim jako dywizja ochrony – początkowo na Ukrainie, a następnie na Białorusi. 1 sierpnia 1943 r. przemianowano ją na 2 Dywizję Piechoty. Jej dowódcą został płk dypl. Karol Peknik. Zadaniem dywizji była ochrona komunikacji oraz walka z partyzantką radziecką w rejonie Mińska. Jej działania uznano jednak za mało skuteczne ze względu na współpracę z radzieckim ruchem oporu i liczne dezercje. Przedstawiciel Wehrmachtu przy słowackim Ministerstwie Obrony Narodowej gen. leutn. Fritz Schlieper negatywnie ocenił przydatność dywizji do walki z bandami, uznając ją jako zdolną do działań ewentualnie na zapleczu frontu. 5 października 1943 r. na naradzie u gen. Čatloša zdecydowano, że 2 Dywizję Piechoty należy wycofać z Białorusi. Wcześniej podobny pogląd wyraził szef Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu feldmarszałek Wilhelm Keitel, który zasugerował jej użycie do budowy umocnień we Włoszech. 10 października 1943 r. zapadła w tej sprawie decyzja Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu.

Dowodzenie 2 Dywizją Piechoty przejął ppłk dypl. Ján Krnáč, który do 25 października przeformował ją na 2 Brygadę Techniczną w sile 4969 żołnierzy (z niedoborem do etatu 1556 żołnierzy). Brygadę – jednostkę niebojową pod słowackim dowództwem wcielono do Grupy Armii „C”. Przegrupowano ją przez Warszawę, Görlitz, München, przełęcz Brenner do rejonu Imola we Włoszech. Do 5 listopada rozmieszczono ją w garnizonach Imola, Cervia, Ravenna, Faenza i San Pietro in Vinzoli. Brygadę podporządkowano niemieckim dywizjom: początkowo 90 Dywizji Grenadierów Pancernych, a następnie 332 Dywizji Piechoty. Pułki wyznaczono do budowy umocnień na wybrzeżu Morza Adriatyckiego między Ravenną a Cervią.


Prace przy budowie niemieckich umocnień
1 grudnia 1943 r. dowodzenie brygadą przejął płk Ladislav Bodický. Do końca 1943 r. zakończono reorganizację, żołnierze zaś zaaklimatyzowali się na Półwyspie Apenińskim i poznali zadania brygady. Pierwsze straty ponieśli Słowacy podczas bombardowania Ravenny przez aliantów 30 grudnia – zginęło wówczas 23 żołnierzy, a 19 zostało rannych. 11 stycznia 1944 r. brygada rozpoczęła prace przy rozbudowie Linii Hitlera na południe od Rzymu, tworzącej drugą rubież obronną za Linią Gustava i osłaniającą dolinę rzeki Liri. Słowacka brygada stacjonowała w rejonie Fonda, Pico, Itri, tzn. około 20 km od linii frontu. Pierwsze dwa miesiące były dla niej trudne – zimno, niekorzystne warunki meteorologiczne i częste naloty alianckie negatywnie wpływały na postawę żołnierzy, którzy zaczęli odmawiać wyjścia do pracy.

Na początku marca 1944 r. przesunięto Słowaków do budowy Linii Cezara. Rozlokowano ich u podnóża Abruzzów w miasteczkach: Tagliacozzo i Avezzano. Wspólnie z niemieckimi saperami mieli przygotować kolejną rubież oporu, zanim Niemcy nie wycofają się z Linii Hitlera i Gustava. Pułki budowały okopy, stanowiska ogniowe i betonowe schrony bojowe w skalistym podłożu. Materiał budowlany transportowano na osłach lub ramionach ludzi, co powodowało nadmierne ich wyczerpanie, zwłaszcza że żołnierzy musieli pełnić służbę wartowniczą i usuwać skutki nalotów lotniczych.

Prace fortyfikacyjne były początkowo wykonywane bez nadzoru niemieckiego – do momentu tzw. afery z kołkami. Dowódca 1 batalionu 101 Pułku Piechoty kpt. Augustin Hujsa samowolnie przestawił kołki wytyczające przebieg umocnień na grunt dogodniejszy do prac ziemnych. Chciał ułatwić pracę ludziom. Naruszył jednak w swoim sektorze system umocnień przygotowany do prowadzenia ognia krzyżowego. Dowództwo niemieckie w celu zapobieżenia podobnym wypadkom przydzieliło Słowakom oficerów niemieckich jako doradców.

Możliwości wykonawcze zależały od dopływu uzupełnień. Wyczerpani pracą żołnierzy niecierpliwie wyczekiwali posiłków, które nadchodziły zbyt rzadko, np. 5 maja brygada otrzymała 150 żołnierzy uzupełnienia na zapotrzebowanych 645 osób. Zmęczenie ludzi było znaczne, ponieważ pracowano 7 dni w tygodniu. Brakowało zaopatrzenia materiałowego. Dowódcy kompanii zaczęli krytykować taki stan rzeczy, za co kilku ukarano karą aresztu.

Od 4 czerwca 1944 r., kiedy alianci zajęli Rzym i zaczął się odwrót niemieckiej Grupy Armii „C” na kolejną rubież obrony, brygada słowacka przeszła na Linię Gotów ciągnącą się od Pesaro nad Adriatykiem do Viareggio na Morzem Liguryjskim. Przegrupowanie brygady, utrudnione bombardowaniami lotniczymi, trwało do 20 lipca. Trzeba było bowiem usuwać zniszczenia na drogach hamujące ruch kolumn samochodowych i pancernych. Straty brygady wyniosły: 8 zabitych, 20 rannych i 208 zaginionych bez wieści.

Po przybyciu na Linię Gotów brygada, współdziałając z niemieckimi jednostkami saperów, została podporządkowana niemieckiemu gen. mjr. Hansowi Besselowi.

Reklama


Z 2 Brygady w 2 Dywizję Techniczną
1 lipca 1944 r. rozkazem słowackiego Ministra Obrony Narodowej 2 Brygadę Techniczną przemianowano na 2 Dywizję Techniczną, dowodzenie którą przejął 6 lipca płk Ján Imro. Prace fortyfikacyjne na Linii Gotów trwały do początku sierpnia, obejmując budowę stanowisk ogniowych dla karabinów maszynowych, moździerzy i artylerii. Przed ich ukończeniem na stronę aliantów przeszedł płk Ján Imro. Czasowo dowodzenie objął wówczas dowódca 101 Pułku Piechoty ppłk Jaroslav Kmicikievič. Następnie 2 Dywizja Techniczna przeszła na Linię Padu. Od 2 sierpnia budowała umocnienia i drogi w rejonie Ferrary. 25 sierpnia dowodzenie dywizją objął płk Ján Veselý. Prace utrudniały straty i dezercje oraz brak uzupełnień w ludziach. Pod koniec sierpnia rozformowano 3, 7 i 11 kompanię w 102 Pułku Piechoty, a ludzi rozdysponowano po pozostałych pododdziałach. W dniu 1 września 1944 r. dywizja liczyła:
– 101 Pułk Piechoty – 1106 żołnierzy, w tym 23 oficerów i 18 podoficerów;
– 102 Pułk Piechoty – 1167 żołnierzy, w tym 28 oficerów i 9 podoficerów.

Od 7 września1944 r. dywizję przesunięto na lewy brzeg Padu do rejonu Ferrara – Rovigo. Budowała tam umocnienia i linie kolejowe między Padem i Adygą. 24 października dywizję zmieniły jednostki niemieckie. Przesunięto ją wówczas do rejonu Ostiglia – Borgoforte. 101 Pułk Piechoty budował linię łączności w Ostiglii, natomiast 102 Pułk Piechoty wspólnie z niemieckim 7 Batalionem Saperów – most oraz kolejkę linową do wywozu drewna w Borgoforte. Prace trwały do 21 listopada 1944 r., po czym dywizję przegrupowano do rejonu Pavii, powierzając jej remont linii kolejowej i mostów na rzece Pad. Rejon Pavii był ostatnim miejscem dyslokacji 2 Dywizji Technicznej we Włoszech. Kolejnych zmian rejonów postoju dokonywano do chwili kapitulacji Grupy Armii „C” (2 maja 1945 r.) już tylko w trójkącie Pavia, Piacenza, Gremona.

Zdolność wykonywania zadań w dywizji systematycznie malała. Żołnierzy pracowali niedbale. Wielu współpracowało z włoskim ruchem oporu i masowo dezerterowało, by przyłączyć się do partyzantów. Aby utrudnić styczność z podziemiem zbrojnym, dowództwo dywizji co miesiąc dokonywało rotacji pododdziałów. Pod koniec grudnia płk Ján Veselý zarządził reorganizację dywizji. W pułkach sformowano dwukompanijne bataliony.

Sytuacja na froncie pogarszała się. Od lutego 1945 r. kompanie zaczęły wychodzić do prac budowlanych z bronią z powodu nasilenia się działań partyzanckich. W tym czasie dywizja otrzymała uzupełnienie 1000 osób. Jej liczebność podwoiła się. Dywizję ponownie zreorganizowano, odtwarzając trzecie kompanie w batalionach. Uzupełnienie było mieszaniną pospiesznie zmobilizowanych rezerwistów. Nowo wcielonych trzeba było pospiesznie przeszkolić z dziedziny budowy umocnień przeciwczołgowych i przeciwpiechotnych. Grupy robocze wykonywały w tym czasie prace na rzecz Grupy Armijnej „Liguria”. Wykonywanie prac utrudniał brak materiałów budowlanych. Narzędzia żołnierzy pożyczali u miejscowej ludności. Niemieccy oficerowie stwierdzali brak zainteresowania się Słowaków pracami fortyfikacyjnymi. Warto dodać, iż brak materiałów paradoksalnie kontrastował z nadmiarem ludzi, zwłaszcza że 3–5 kwietnia 1945 r. dywizja otrzymała kolejne uzupełnienie – 964 ludzi. W związku z tym batalionach sformowano czwarte kompanie.

Żołnierze słowaccy nadal współpracowali z miejscowym ruchem oporu albo wręcz przechodzili na stronę włoskich partyzantów, mimo rotacji pododdziałów w terenie. 13 kwietnia Niemcy osadzili w więzieniu San Vittore w Mediolanie dowódcę 101 Pułku Piechoty ppłk. Jaroslava Kmicikieviča, dowódcę 10 kompanii tegoż pułku por. J. Valaška i doradcę inżynieryjnego pułku por. A. Matuška za współpracę z włoskim podziemiem zbrojnym.

W kwietniu 1945 r. wybuchło powstanie w Północnych Włoszech, alianci zaś rozpoczęli ofensywę przez Pad. Na tyłach niemieckich rozpadała się słowacka 2 Dywizja Techniczna. Tylko 19 i 25 kwietnia z 8 i 5 kompanii 101 Pułku Piechoty zdezerterowało 378 żołnierzy. Ażeby powstrzymać ucieczki żołnierzy do partyzantów, 24 kwietnia dowódca 2 Dywizji Technicznej nakazał przesunąć jednostki do rejonu Sandrio w Alpach, lecz dowódcy pułków i batalionów rozkazu tego nie wykonali. W zamian uzgodnili z przywódcami włoskich partyzantów, że w miarę możliwości Słowacy będą walczyć z wycofującymi się Niemcami. Taki był koniec działań słowackiej 2 Dywizji Technicznej we Włoszech.

1 Dywizja Czechosłowacka
Żołnierze dywizji odsunęli od dowodzenia płk. Jána Veselý’ego. 26 kwietnia włoscy partyzanci uwolnili z więzienia ppłk. Jaroslava Kmicikieviča,. który stanął na czele dywizji. Ażeby dywizja mogła być uznana za jednostkę uczestniczącą w wojnie z Niemcami, dowódca oddał ją pod rozkazy dowódcy włoskich wojsk powstańczych gen. Rafaele Cadorny. Włosi uznali dywizję za część składową wojsk koalicji antyhitlerowskiej. Dołączając do ruchu antyfaszystowskiego, dywizja licząca 6272 żołnierzy przyjęła nazwę 1 Czechosłowackiej Dywizji we Włoszech. Jej operacje przeciwko wojskom niemieckim w północnych Włoszech zakończyły się, kiedy na początku maja 1945 r. na tereny opanowane przez partyzantów wkroczyli alianci. Morale żołnierzy zaczęło jednak gwałtownie spadać z powodu braku wiadomości z kraju i obawy, że słowaccy żołnierze skończą jako jeńcy wojenni w obozach na równi z Niemcami i Włochami wiernymi Faszystowskiej Republice Społecznej Benito Mussoliniego z siedzibą w Salo (nad jeziorem Garda). Zresztą 6 Dywizja Południowoafrykańska zaopatrująca 1 Dywizję Czechosłowacką traktowała Słowaków jako jeńców wojennych.

Pod koniec lipca 1945 r. rozpoczęła się ewakuacja dywizji do Czechosłowacji. Mimo problemów z uznaniem jej za jednostkę koalicji antyfaszystowskiej, 2 Dywizja Techniczna – 1 Dywizja Czechosłowacka we Włoszech stanowi określony rozdział w dziejach Słowackich Sił Zbrojnych.
 

Přidejte se k nám

Věříme, že mezi Vámi jsou lidé s různými zájmy a zkušenostmi, kteří by mohli přispět svými znalostmi a nápady. Pokud máte rádi vojenskou historii a máte zkušenosti s historickým výzkumem, psaním článků, editací textů, moderováním, tvorbou obrázků, grafiky nebo videí, nebo prostě jen máte chuť se zapojit do našeho unikátního systému, můžete se k nám připojit a pomoci nám vytvářet obsah, který bude zajímavý a přínosný pro ostatní čtenáře.

Zjistit více